คุณค่าและความหมายของลมหายใจเข้าออก (บทความสุขภาพจิต) ภาพจาก : VISHNU_ KV / pixabay “น้ำตาไหลแต่เช้า จดโน้ตไปน้ำตาไหลไป เช้านี้ง่วนอยู่กับการแก้งานปรับต้นฉบับหนังสือ ที่มีกำหนดปิดเล่มแบบระยะเผาขน แอบเครียดสลับเตือนตนเบาๆให้อยู่กับสภาพวะปัจจุบันตรงหน้า ไม่มีเวลาดรามา มีแค่การลงมือทำ ให้เป็นไปตามเป้าหมายเพื่อให้งานสำเร็จ มือก็สลับไปตอบไลน์งานกับน้องๆสองสามห้องกลุ่ม แบบปรับโหมดระบบประสาทไปมา เพราะเรากำลังทำงานแข่งกับเวลา สักพัก เสียงโทรศัพท์ดังขึ้นเบอร์โทรไม่คุ้นเลย ดิฉันรับสาย แต่ปลายทางยังไม่มีเสียงตอบ... ดิฉันอดทนรอไม่ได้ เมื่อไม่พูด 3 วินาที ดิฉันตัดสินใจวางสาย สักพักหนึ่งเบอร์เดิมโทรมาอีกครั้ง คราวนี้เขารีบพูดว่า วิ ...ช ใช่ มั๊ยครับ เสียงชายสูงวัย อ่อน ล้า และเหนื่อย ดิฉัน ตอบว่าค่ะ ที่นี่สำนักพิมพ์วิชค่ะ ผม.. ป่วยเป็นโควิด อยู่โรงพยาบาลพญาไท เชื้อลามไปทั้งปอดแล้วคงไม่รอด กำลังรอห้องไอซียูว่าง ดิฉันงง และพยายามจับสาร ว่าจะสื่อสารอะไรและเหตุใดจึงโทรมาที่สำนักพิมพ์ ได้แต่บอกว่า เป็นกำลังใจให้นะคะคุณลุงทำใจดีๆไว้นะคะ เขาเล่าว่า ผมให้ลูกชายลงไปซื้อหนังสือธรรมะผมอยากอ่านอย่างน้อยมีธรรมะก่อนจากโลกนี้ไปก็ยังดี ลูกชายซื้อ “หนังสือโชคดีที่มีลมหายใจ” มาให้ผมอ่านดีมากเลย ขอคุณช่วยประสานท่านพระครูผู้เขียนหนังสือ และเอาเบอร์ผมให้ท่านและขอให้ท่านเมตตาโทรมาหาผมสักหน่อยได้มั๊ยครับ ผมเคยไปกราบท่านที่วัด ท่านใจดี อย่างน้อยก่อนผมตายยังได้กราบลาท่าน สภาวะเสียงแบบคนพยายามพูด ทำให้ดิฉันเห็นถึงคุณค่าของการมีลมหายใจ ในทุกเฮือกที่ลุงพยายามสื่อสาร น้ำตาฉันไหล ไหลไปจดบันทึกไป ในใจไม่รู้เลยว่าท่านพระครูผู้มีกิจมากมายเหลือเกินท่านจะมีเวลาพอที่จะโทรหาลุงได้ทันการหรือไม่ แต่ฉันก็ตัดสินใจแจ้งข่าวนี้แก่ท่านพระครูโดยทันที ภาพจากผู้เขียน นั่นเป็นคำบอกเล่าของบรรณาธิการบริหารสำนักพิมพ์วิช ที่เล่าให้ผู้เขียนฟังด้วยความเศร้าใจและระคนความซาบซึ้งใจที่ได้มีส่วนช่วยให้คุณลุงสูงวัยได้คุยกับพระสงฆ์ในภาวะที่อ้างว้างขณะที่นอนติดเชื้อโควิดอยู่ที่โรงพยาบาล เรื่องนี้ทำให้เราเห็นคุณค่าของลมหายใจในทางธรรมได้อย่างแท้จริง ผู้เขียนเคยให้การปรึกษาปัญหาสุขภาพจิตกับผู้คนมาจำนวนมากที่มีปัญหาชีวิตทั้งส่วนตัว ครอบครัว หน้าที่การงาน และเศรษฐกิจ และปรับตัวไม่ได้ หลายคนจะฆ่าตัวตายจึงได้ให้ข้อคิดกับเขาเหล่านั้นไปว่า “เราเกิดมาก็มิได้มีอะไรติดตัวมา มีสิ่งเดียวที่ธรรมชาติให้มาคือลมหายใจที่ต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบันขณะ ดังนั้นชีวิตคือลมหายใจ ลมหายใจคือชีวิต หากให้ความหมายเช่นนี้ได้การยึดติดวัตถุนิยมภายนอกใดๆก็ตามจะลดลงและปลงได้” การคิดเช่นนี้เป็นวิธีคิดทั้งทางธรรมและวิทยาศาสตร์การแพทย์ ทางธรรมนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงสอนให้เราพิจารณาดูลมหายใจเข้าออกอยู่เนืองๆ และหมั่นเจริญมรณานุสสติทุกลมหายใจเข้าออก เพราะลมหายใจเข้าออกคือสัญญาณของการมีชีวิต แต่มนุษย์เติบโตมาท่ามกลางโลกธรรมแปดคือ มีสุขก็มีทุกข์ มีลาภก็มีเสื่อมลาภ มียศก็มีเสื่อมยศ มีสรรเสริญก็มีนินทา เป็นของตรงกันข้ามคู่กันสลับสับเปลี่ยนไปมาอยู่เช่นนั้นเอง จึงให้ความหมายต่อชีวิตว่าคือการประสบความสำเร็จทั้งการเงิน การงาน ชื่อเสียง เกียรติยศต่างๆ และเมื่อสิ่งเหล่านั้นแปรปรวนไปก็โวยวายจะเป็นจะตายให้ได้ โดยไม่ตระหนักรู้เลยว่าแท้จริงชีวิตคือ “ลมหายใจ” เท่านั้นเอง ในแง่วิทยาศาสตร์การแพทย์ ลมหายใจจะนำออกซิเจนเข้าสู่ปอดแล้วแผ่ขยายไปทุกอวัยวะของร่างกายไปจนถึงสมอง หากสมองขาดออกซิเจนแค่2 นาทีมนุษย์ก็เสียชีวิตแล้ว ในขณะที่อดอาหารสองอาทิตย์ยังมีชีวิตอยู่ได้ แต่ขาดลมหายใจและออกซิเจนนานไม่ได้ กระทั่งทุกลมหายใจเข้าออกก็ส่งออกซิเจนไปเป็นการหายใจในระดับเซลล์ (cellular respiration) เพื่อแลกเปลี่ยนสารอาหารและของเสียต่างๆในร่างกาย ดังนั้นลมหายใจใช่เพียงลมเข้าออกรูจมูกเท่าที่เรารับรู้เท่านั้น แต่กลับเข้าไปในทุกอณูเซลล์ของร่างกายเพื่อความอยู่รอดของชีวิตอีกด้วย ภาพจาก : mohamed_ hassan / pixabay เราควรเห็นคุณค่าของการเกิดมาเป็นมนุษย์และการมีลมหาย และพึงตระหนักว่าทุกลมหายใจเข้าออกคือการเลี้ยงชีพด้วยออกซิเจน นอกนั้นเป็นสิ่งอุปโหลกทางโลกธรรมแปดทั้งสิ้น เราพึงให้คุณค่าและรักษาชีวิตและลมหายใจของเราให้ดี ด้วยการหมั่นดูลมหายใจเข้าออก ซึ่งทางธรรมเรียกว่าการเจริญอานาปานสติ โดยจะอยู่ในอิริยาบทไหนๆก็ได้ เพียงแต่สมาธิต้องใส่ใจดูที่ลมหายใจเข้าออก ๆ หากทำเช่นนี้ได้ก่อนนอนคืนละประมาณ20นาที จะช่วยให้ชีวิตพบกับสันติสุขในทางธรรมยิ่งๆขึ้น และสามารถเป็นวิธีการส่งเสริมสุขภาพจิตได้เป็นอย่างดีภาพปก : Free-Photos / pixabay รศ.ดร.วุฒิพงศ์ ถายะพิงค์นักวิชาการสื่อสารสุขภาพจิตและศาสนาปรัชญานักเขียนสำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,มติชน,อมรินทร์ธรรมะ,ซีเอ็ด,ดีเอ็มจีและวิชบุ๊คประธานสถาบันพัฒนาคุณภาพมนุษย์wuttipong academy,ไอดีไลน์ ac6555 เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !
