พืชสมุนไพรนั้นเป็นสิ่งมีคุณค่าที่ธรรมชาติสร้างมา เพื่อให้มนุษย์ได้นำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อการดำรงชีวิต และมนุษย์ก็ได้ค้นพบพืชสมุนไพรมาตั้งแต่สมัยโบราณ ซึ่งก็ได้นำมาใช้รักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ และศึกษาค้นคว้าจนเกิดเป็นตำรายาสมุนไพร ที่สร้างจากภูมิปัญญาของคนโบราณ พืชสมุนไพรบางชนิดถูกพบว่ามีการบันทึกอยู่ในตำรายามาตั้งแต่เมื่อหลายพันปีก่อน นั่นก็ยิ่งแสดงให้เห็นว่าพืชสมุนไพรมีความจำเป็นกับคนสมัยก่อนนั้นอยู่ไม่น้อย แต่ในปัจจุบันเรามีความรู้เรื่องพืชสมุนไพรน้อยลง เพราะการใช้ยาแผนปัจจุบันง่ายและสะดวกกว่า การนำพืชสมุนไพรมาใช้จึงกลายเป็นเรื่องไกลตัว คนทั่วไปรู้จักพืชสมุนไพรเพียงไม่กี่ชนิดเท่านั้น อีกทั้งสมุนไพรหลายชนิดก็หายากและใกล้สูญพันธุ์เต็มทีผู้เขียนจึงมีความตั้งใจเป็นอย่างยิ่งในการนำข้อมูลต่าง ๆ เกี่ยวกับพืชสมุนไพรมาเผยแพร่ให้ความรู้แก่ผู้สนใจทั่วไป เพื่อให้ทราบถึงลักษณะและสรรพคุณของสมุนไพรแต่ละชนิด อันจะทำให้พืชสมุนไพรเหล่านี้กลับมาเป็นที่รู้จักมากขึ้น ซึ่งในบทความนี้ผู้เขียนได้นำข้อมูลของพืชสมุนไพรหนึ่งชนิดที่หาได้ยากแล้ว มาบอกเล่าถึงสรรพคุณที่น่าสนใจ สมุนไพรชนิดนี้มีชื่อว่า “เหงือกปลาหมอ” พืชสมุนไพรเก่าแก่ที่มีสรรพคุณรักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ ได้ไม่น้อยเลยทีเดียวภาพถ่ายโดยผู้เขียนลักษณะของ “เหงือกปลาหมอ” เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีลำต้นกลมแข็งตั้งตรงกลวงสีเขียว มีหนามอยู่ตามข้อของลำต้น ไม่มีกิ่งแตกแขนงออกมา ใบจะเป็นใบเดี่ยว มีแฉกเป็นซี่ ๆ คล้ายเหลือกของปลาหมอ ขอบใบเว้าเป็นระยะมีหนามแหลมอยู่รอบขอบใบ ผิวใบมันเงาลื่นเหนียวและแข็ง ออกเรียงเป็นคู่ซ้อนกันเป็นชั้นรอบลำต้น ดอกมีสีขาวและสีม่วงออกเป็นช่อที่ปลายยอด โคนดอกจะเป็นหลอด ปลายดอกบานมี 5 แฉก ผิวกลีบบางช้ำง่ายสรรพคุณของ “เหงือกปลาหมอ” รักษาฝี แก้โรคน้ำเหลืองเสีย ช่วยบำรุงประสาท ช่วยเจริญอาหาร ช่วยรักษาเลือดลมให้ปกติ แก้กษัย แก้หน้ามืดตามัว วิงเวียนศีรษะ ช่วยขับเสมหะ แก้ไอ แก้ไขจับสั่น ช่วยขับปัสสาวะ ช่วยแก้โรคเหน็บชา รักษาแผลอักเสบพุพอง รักษาตาแดงตาอักเสบภาพถ่ายโดยผู้เขียนสมัยที่ผู้เขียนเป็นเด็กนั้นได้ทราบจากปู่ว่า “เหงือกปลาหมอ” เป็นพืชสมุนไพรที่มีความสำคัญและหายาก ปู่มักจะนำมาปลูกรวมกันไว้ในกระถางใหญ่ เพื่อเอาไว้ใช้ประโยชน์ และบางส่วนก็มีคนมาขอซื้อไปบ้าง ครั้งหนึ่งผู้เขียนป่วยเป็นโรคตาแดง ปู่ก็ได้นำต้นของ “เหงือกปลาหมอ” มาตำผสมกับขิงแล้วครั้นเอาแต่น้ำ มาหยอดที่ตา วันละสองครั้งคือเช้าและเย็น หยอดติดต่อกันสองวัน อาการอักเสบที่ตาก็ลดลงและหายเป็นปกติในเวลาไม่นาน ปู่มักจะน้ำลำต้นและรากของ “เหงือกปลาหมอ” มาต้มดื่มเป็นยาสมุนไพร ซึ่งปู่บอกว่าเป็นยาบำรุงอย่างดี เสริมสร้างร่างกายให้แข็งแรง ทั้งช่วยบำรุงกำลัง ทำให้เลือดลมไหลเวียนดี ช่วยให้เจริญอาหาร แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย และช่วยขับปัสสาวะได้เป็นอย่างดีที่กล่าวมานั้นเป็นเพียงสรรพคุณบางส่วนที่ผู้เขียนเคยมีประสบการณ์มาเท่านั้น ซึ่งจากนี้ “เหงือกปลาหมอ” ยังสามารถนำมาใช้รักษาอาการอื่น ๆ ได้อีกหลายอย่าง และยังสามารถนำไปเข้าเครื่องยาผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น เพื่อประกอบเป็นยารักษาโรคได้อีกหลายอาการ ซึ่งผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าบทความนี้จะทำให้หันมาสนใจและรู้จักสมุนไพรมากขึ้น เพื่อช่วยกันให้อนุรักษ์สืบต่อไปภาพถ่ายโดยผู้เขียน
